Tarihi Dönemeç: Trump Planının “İlk Aşaması” Anlaşma Sağladı — Gazze’de Ateşkes ve Rehinelerin Geri Dönüşü

Mısır’ın başkentinde günler süren yoğun müzakerelerin ardından, İsrail ile Hamas arasında Gazze’de çatışmaların durdurulmasını ve belirli rehine-tutuklu değişimlerini öngören bir anlaşmanın ilk evresi üzerinde uzlaşma sağlandığı duyuruldu. ABD Başkanı Donald Trump, Truth Social üzerinden yayımladığı mesajda Katar, Mısır ve Türkiye’den arabuluculara teşekkür ederek süreci “Güçlü, Kalıcı ve Ebedi bir Barışa giden ilk adım” olarak nitelendirdi.

“TÜM rehineler çok yakında serbest bırakılacak”
Trump, paylaşımında anlaşmanın “TÜM rehinelerin çok yakında serbest bırakılacağı” sözü verdiğini yazdı; buna karşılık İsrail’in, kararlaştırılan hatta askerlerini çekmesi öngörülüyor. Hamas da anlaşmanın esasa ilişkin çerçevesini doğrulayarak, metnin İsrail’in belirli alanlardan çekilmesini ve rehinelerin karşılıklı takasını içerdiğini açıkladı. Grup ayrıca sürecin Trump’ın önerisi üzerine yürütülen müzakereler sonucu ortaya çıktığını belirtti.

İsrail’de umut, Gazze’de karışık sevinç
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD’ye rehinelerin kurtarılması yolundaki çabalara verdiği destek için teşekkür ederek hükümeti Perşembe günü anlaşmayı onaylamak üzere toplayacağını duyurdu. Tel Aviv sokaklarında rehinelerin dönüşünü bekleyen aileler uzun bekleyişin ardından kucaklaşmalar, gözyaşları ve kutlamalar yaşadı. Rehinelerin dönüşünü bekleyenler için duyulan heyecan sokaklara taştı; buna karşın Rehine Aileleri Forumu, haberleri “heyecan, beklenti ve endişe”yle karşıladıklarını belirtti ve hükümeti derhal harekete geçmeye çağırdı.

Gazze’ye ulaşan haber ise gecenin sessizliğini bozdu — bazı yerlerde sevinç ateşiyle gökyüzü silah sesleriyle doldu; halkta derin bir inanamazlık ve umut karışımı duygular görüldü.

İçerik ve takvim
Konuya yakın kaynakların Associated Press’e bildirdiğine göre, Hamas bu hafta sonu hayatta olan 20 rehinenin tamamını serbest bırakmayı planlıyor; ölen rehinelerin durumuna ilişkin süreç ise daha sonraki aşamalarda kademeli olarak ele alınacak. Anlaşma kapsamında İsrail güçlerinin bölgenin yaklaşık %70’inden çekileceği, karşılığında ise İsrail’in elinde tutulan birkaç yüz Filistinli tutuklunun salıverileceği ifade edildi. Trump, planını geçen hafta Beyaz Saray’da 21 maddelik bir metin olarak sunmuştu; şimdi bunun “ilk aşaması” uygulamaya konuluyor.

Bölgesel arabulucular ve uluslararası yankılar
Katar, Mısır ve Türkiye’nin arabuluculuğu sürecin kilit taşı oldu. Katar Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, anlaşmanın savaşın sona ermesine, rehine-tutuklu değişimine ve insani yardımların Gazze’ye girişine yol açacağını doğruladı. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres de anlaşmayı memnuniyetle karşılayıp tarafları şartlara tam uyum çağrısında bulundu.

Kritik soru işaretleri: Uygulama mı, niyet mi?
Uzmanlar ve sahadan gelen yorumlar, metnin imzalanmasının umut verici olduğunu kabul etmekle birlikte esas sınavın sahada uygulanma olduğunu vurguluyor. En kritik belirsizlikler şunlar:

Rehinelerin tamamının gerçekten kısa sürede serbest bırakılıp bırakılmayacağı,

İsrail askerlerinin çekildiği hattın kapsamı ve bu çekilmenin denetlenmesi,

Ateşkesin ihlallerinin nasıl raporlanıp giderileceği,

Hamas’ın silahsızlandırılması, Gazze’nin yönetsel geleceği ve yeniden inşa planları gibi kalıcı çözüm unsurlarında herhangi bir ilerleme olup olmadığı.

Arka plan: Savaşın ağır faturası
Hatırlanacağı üzere çatışma, Hamas’ın 7 Ekim 2023 saldırısıyla başlamış; saldırılarda çoğunluğu sivil yaklaşık 1.200 kişi hayatını kaybetmiş, İsrail’in misilleme harekâtı sonucu ise Gazze’de 67.000’den fazla Filistinlinin yaşamını yitirdiği, şehrin büyük kısmının harap olduğu bildirilmişti. Bu tablo, anlaşmanın insan ve altyapı maliyetinin büyüklüğünü bir kez daha gözler önüne seriyor.

Kısa vadede ne beklemeli?
Önümüzdeki günler bu sürecin kaderini belirleyecek: Rehinelerin serbest bırakılması ve asker çekilmesi adımları uygulanırsa uluslararası toplum bu adımları memnuniyetle karşılayacak; fakat herhangi bir gecikme, yanlış anlaşılma ya da ihlal, güvenin hızla erimesine yol açabilir. Arap arabulucuların, Türkiye ve BM’nin gözetimiyle yürütülecek denetim mekanizmalarının şeffaflığı ve işlerliği, bu “ilk aşama”nın kalıcılığı açısından belirleyici olacak.